 |
| Ο Ρόλος και η Ψυχοεκπαίδευση των Γονέων |
Ελένη Κ. Τζαβέλα – Λία Κουμαντάνου
Η
νεανική Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ) συνδέεται με σοβαρή έκπτωση
στην λειτουργικότητα των εφήβων σε κοινωνικό και ακαδημαϊκό επίπεδο, ενώ επιφέρει σημαντική συναισθηματική επιβάρυνση
.
Σημαντική επίσης είναι η επιβάρυνση της οικογένειας από την ΙΨΔ, αλλά και η εμπλοκή της οικογένειας στην διατήρηση των συμπτωμάτων της
ασθένειας. Συγκεκριμένα, η αναγκαστική γονεϊκή προσαρμογή (parental accommodation) έχει ερευνηθεί ευρέως ως ένας παράγοντας διαιώνισης της νεανικής ΙΨΔ.
Ως γονεϊκή προσαρμογή ορίζεται η συμμετοχή των μελών της οικογένειας στην παθολογική συμπεριφορά του πάσχοντος από
ΙΨΔ (Calvocoressi et al., 1999).
Kάποια παραδείγματα γονεϊκών συμπεριφορών προσαρμογής
στην ΙΨΔ:
·
Συμμετοχή σε καταναγκασμούς μαζί
με το παιδί/έφηβο
(π.χ. σχολαστική/τελετουργική
τακτοποίηση )
·
Βοήθεια στην ολοκλήρωση των
καταναγκασμών
(π.χ. αγορά καθαριστικών που ζητά)
·
Χορήγηση διαβεβαιώσεων
(π.χ. διαβεβαίωση ότι τα χέρια του
είναι απολύτως καθαρά)
·
Αλλαγή στην ρουτίνα του γονέα/της
οικογένειας λόγω της διαταραχής
·
Βοήθεια στο παιδί να αποφεύγει
καταστάσεις που τον αγχώνουν
(π.χ. μεταφορά με το αυτοκίνητο
γιατί το λεωφορείο τον αγχώνει)
Τέτοιες γονεϊκές συμπεριφορές ς τείνουν να συντηρούν τις αποφυγές και τους
καταναγκασμούς μέσω αρνητικής ενίσχυσης,
και μακροπρόθεσμα συντηρούν το άγχος. Έχει τεκμηριωθεί ότι υψηλότερα
επίπεδα γονεϊκής προσαρμογής συνδέονται με αυξημένη συμπτωματολογία και
δυσλειτουργία και με χειρότερη απάντηση στη θεραπεία του παιδιού (Storch et al., 2007). Επίσης, οι συμπεριφορές
προσαρμογής συνδέονται με υπερ-προστασία και μειωμένες ευκαιρίες αυτονόμησης
των παιδιών.
Η ψυχοεκπαίδευση γονέων είναι αναπόσπαστο τμήμα μιας σειράς απαραίτητων
παρεμβάσεων στην οικογένεια που λειτουργούν επιπρόσθετα στην ατομική Γνωσιακή-
Συμπεριφοριστική Θεραπεία (ΓΣΘ) του παιδιού/νέου, και συνδυαστικά αποτελεί τη
θεραπεία επιλογής για την νεανική ΙΨΔ. Η ψυχοεκπαίδευση γονέων αποτελεί
απαραίτητη προϋπόθεση για ολοκληρωμένη θεραπεία, καθώς στην ΓΣΘ απαιτείται
συνεχής και συστηματική καθοδήγηση αλλά και ενεργός συμμετοχή των γονέων, ως
συνθεραπευτές. Ειδικά, στόχος της ψυχοεκπαίδευσης είναι οι γονείς να
ενημερωθούν για τους μηχανισμούς διαιώνισης της διαταραχής, να κατανοήσουν τον
ρόλο των δικών τους συμπεριφορών σε αυτή την διαιώνιση, αλλά και να
εκπαιδευτούν ώστε να μειώσουν την αναγκαστική
γονική προσαρμογή και να διευκολύνουν την θεραπεία του παιδιού τους. Η
ψυχοεκπαίδευση είναι δομημένη και γίνεται σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο. Οι
ομάδες συντονίζονται συνήθως από δύο θεραπευτές, σε συνεργασία με τον θεραπευτή
του εφήβου. Η παρέμβαση έχει αποδειχτεί αποτελεσματική και πολύ πρόσφατα
δεδομένα υποδεικνύουν ότι τα οφέλη διατηρούνται μακροχρόνια (Thompson-Hollands et al, 2014).
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Calvocoressi,
L., Mazure, C., Kasl, S. V., Skolnick, J., Fisk, D., Vegso, S. J., et al. (1999).
Family accommodation of obsessive–compulsive symptoms: Instrument development
and assessment of family behavior. Journal of Nervous & Mental Disease,
187, 636–642.
Storch, E. A., Geffken, G. R., Merlo, L. J., Jacob, M. L., Murphy, T.
K., Goodman, W. K., ... & Grabill, K. (2007). Family accommodation in
pediatric obsessive–compulsive disorder. Journal of Clinical Child and
Adolescent Psychology, 36(2), 207-216.
Thompson-Hollands, J., Kerns, C. E., Pincus, D. B., & Comer, J. S.
(2014). Parental accommodation of child anxiety and related symptoms: Range,
impact, and correlates. Journal of Anxiety Disorders, 28(8), 765-773.